Muzeum Tragedii Żywocickiej

W 15. rocznicę żywocickich wydarzeń (1959) w miejscowym budynku ówczesnej polskiej szkoły otwarto wystawę, na której zaprezentowano dokumenty związane z okresem okupacji i tragedią, która rozegrała się we wsi. Ekspozycja stała się podstawą do stworzenia w 1963 r. w żywocickim zamku Muzeum Walki z Faszyzmem, które podlegało Powiatowemu Muzeum z siedzibą w Czeskim Cieszynie. Zły stan budynku spowodował, że zbiory muzeum zostały przekazane pod zarząd Muzeum Walk Rewolucyjnych i Wyzwolenia w Ostrawie. Zmienioną ekspozycję otwarto w 1979 r. w budynku muzealnym przy ul. Dĕlnickiej w centrum Hawierzowa, miało to być jednak tylko rozwiązanie tymczasowe. 

Otwarcie Muzeum Walki z Faszyzmem w budynku żywocickiego zamku, 3.8.1963 r.
Źródło: MT

W 1982 r. w bezpośrednim sąsiedztwie mogiły i Pomnika Tragedii Żywocickiej rozpoczęto budowę nowej siedziby muzeum. Autorem projektu był Čestmír Niemczyk, wykonawcą zaś hawierzowski oddział firmy Stavoprojekt Ostrava. Prace zakończono po 22 miesiącach i w 40. rocznicę tragedii (1984) obiekt został udostępniony zwiedzającym. Wystawa, prócz samej zbrodni, poruszała tematykę okupacji i działalności ruchu oporu w regionie. 

Goście zwiedzający nową ekspozycję, otwartą w 1984 r.
Źródło: MT

W 1990 r. żywocickie muzeum zostało włączone w struktury Muzeum Těšínska w Czeskim Cieszynie, zaś przy okazji 50. rocznicy tragicznych wydarzeń udostępniono zwiedzającym nową ekspozycję. Nim jednak to się stało, rok wcześniej (1993) środowiska kombatanckie zaniepokoiły pogłoski, że w celu „ożywiania” muzeum ma powstać wystawa prezentująca sztukę ludową. W sprawie tej głos zabrał m.in. autor projektu nowej koncepcji ekspozycji Muzeum Walki z Faszyzmem w Hawierzowie-Żywocicach Mečislav Borák (wówczas związany z Instytutem Śląskim Akademii Nauk RC w Opawie), który stwierdził, że nie byłoby stosowne do dotychczasowego obiektu muzeum obok pomnika z grobowcem ofiar tragedii żywocickiej wnosić treści zupełnie odmienne, jak to proponowano (np. ekspozycja kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego). Cały kompleks muzeum i pomnika jest skomponowany jako miejsce czci i ten zamiar powinno się uwzględnić. Podstawowy sens ekspozycji – przypominanie wojennych koszmarów przeszłości i ostrzeganie przed możliwością ich powtórzenia – powinien zostać zachowany. Wystawa stała była częściowo modernizowana w latach 1999 oraz 2014. Po obchodach 80. rocznicy zbrodni (2024) muzeum przystąpiło do generalnego remontu obiektu. Prace przewidziane są na okres 3–5 lat. Na ten czas placówka będzie niedostępna dla zwiedzających.

Pierwsi zwiedzający na nowej ekspozycji w Miejscu Pamięci Tragedii Żywocickiej
(oddział Muzeum Těšínska) otwartej w 50. rocznicę wydarzenia, 6.8.1994 r.
Źródło: MT
Ekspozycja Miejsca Pamięci Tragedii Żywocickiej z modelem rzeźby „Matka” autorstwa
Franciszka Świdra przed rozpoczęciem generalnego remontu w 2024 r.
Źródło: MT